تغییرات اقلیمی یکی از مشکلات امروزه بشر است و تهدیدی برای کره خاکی به حساب می آید که شناسایی و پیش بینی عناصر آن در جهت مدیریت شرایط بحرانی اهمیت بسیاری دارد. در این تحقیق روند تغییرات زمانی پارامتر تبخیروتعرق برای محصول گندم همراه با بررسی روند تغییرات زمانی پارامتر دما در شهرستان اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از داده های هواشناسیایستگاه هواشناسی سینوپتیک اصفهان با دوره آماری 47 ساله (2010-1964) استفاده گردید و با بکارگیری آزمون های پارامتری تحلیل رگرسیون و غیرپارامتری من-کندال، وجود روند معنی دار برای سری های زمانی ماهانه و سالانه در سطوح معنی داری 95 و 99 درصد مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که روند تغییرات زمانی تبخیروتعرق گندم، کاهشی بوده است. بیش ترین موارد معنی داری روند تبخیروتعرق ماهانه در ماه های تیر و خرداد مشاهده شد ولی در مورد افزایش دما روند معنی داری مشاهده نگردید. در سری زمانی با مقیاس سالانه، تبخیر و تعرق با شیب حدود 29 درصد روند نزولی معنی داری در سطح 99 درصد نشان داد، ولی روند افزایش دما معنی دار نبود. مقایسه نتایج حاصل از بررسی روند تغییرات تبخیر و تعرق و دما توسط هر دو آزمون مبین این موضوع است که پدیده تناقض تبخیر در شهرستان اصفهان وجود داشته است.

با توجه به محدودیت های دسترسی به منابع آب در ایران و به منظور برنامه ریزی و مدیریت بهره وری آب در بخش کشاورزی، آگاهی از میزان تبخیر و تعرق گیاهان تحت تأثیر تغییر اقلیم بسیار اهمیت دارد. هدف این مطالعه، بررسی تغییرات تبخیر و تعرق گندم آبی پاییزه در ایران تحت شرایط تغییر اقلیم به منظور انجام برنامه ریزی های سازگار با شرایط اقلیمی آینده بود. به این منظور، با استفاده از داده های مدل گردش عمومی جو CCSM4 و با توجه به طول دورۀ رشد و ضریب رشد گیاهی محصول گندم آبی، مقادیر تبخیر و تعرق محصول در دورۀ پایه 2005-2020 و دو دورۀ آینده (2060-2021 و 2061-2100) در دو سناریوی RCP4. 5 و RCP8. 5 برآورد، نقشه-های مربوطه تهیه و الگوهای فضایی پدیده بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد، تبخیر و تعرق گندم آبی پاییزه در ایران در دورۀ آینده در مقایسه با دورۀ پایه حدود 6 درصد افزایش خواهد یافت که این افزایش در آیندۀ دور (2061-2100) بیشتر از آیندۀ نزدیک (2021-2060) و در ماه های مختلف دورۀ کشت در سناریوی RCP8. 5 بیشتر از سناریوی RCP4. 5 خواهد بود. بیشترین مقدار ماهانۀ تبخیر و تعرق در سناریوهای RCP4. 5 و RCP8. 5 مربوط به ماه مه به ترتیب به میزان 153 و 162 میلی متر است. ماه-های اُکتبر و نوامبر که ماه های آغازین دورۀ کشت هستند نیز کمترین میزان افزایش تبخیر و تعرق را در آینده به میزان تقریبی 14 میلی متر خواهند داشت. مقدار تبخیر و تعرق گندم آبی در دورۀ رشد در سطح کشور از 330 تا 971 میلی متر در دورۀ پایه تا 340 تا 1025 میلی متر در آیندۀ دور در سناریوی RCP8. 5 متفاوت است. افزایش تبخیر و تعرق در آینده بسیاری از برنامه ریزی ها را در زمینۀ تأمین آب محصول گندم در کشور به چالش خواهد کشید؛ ازاین رو لزوم توجه به نیاز آبی در سال های آینده به خصوص در ماه های آوریل و مه که اوج فعالیت و رشد گیاه و زمان حداکثر نیاز آبی است، ضروری است.

به منظور شناخت بیشتر نسبت به تاثیرات پدیده ی تغییراقلیم جهانی، در تحقیق پیش رو اثر تغییرات اقلیمی بر تبخیر-تعرق و نیاز آبی گندم های دیم و آبی در منطقه ی بجنورد مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، فراسنجهای هواشناسی حداقل و حداکثر دما، بارش و تابش روزانه طی سالهای 1983 تا 2012 از اداره ی هواشناسی اخذ، و به عنوان داده های مشاهده ای به نرم افزار LARS-WG وارد شدند. فراسنجهای دما و بارش منطقه ی بجنورد با استفاده از شبیه ساز گردش عمومی HadCM3 و تحت نمایشنامه های انتشار A1B، A2 و B1 برای سه دوره ی زمانی 2040-2011، 2070-2041 و 2100-2071 تولید شده، و با استفاده از نرم افزار LARS-WG5 ریزمقیاس شدند. از شبیه ساز SSM-WHEAT، که دارای قابلیت تغییر در تاریخ کشت می باشد، برای شبیه سازی رشد گندم استفاده شد. نتایج تغییر اقلیم حاکی از آن بودند که به طور کلی، دمای منطقه تا سال 2100 در تمام ماههای سال روند افزایشی خواهدداشت. همچنین اندازه ی بارندگی در دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس افزایش، اما در آوریل، می، آگوست و سپتامبر کاهش می یابد. نتایج شبیه سازی با SSM-WHEAT نیز نشان دادند که به خاطر کاهش در طول فصل رشد گندم، اندازه ی تبخیر-تعرق گندم به طور کلی تا سال 2100کاهش می یابد، اما تبخیر-تعرق طی فصل رشد در تاریخ کشتهای دیرتر در دیم کاری کاهش و در کشت آبی افزایش می یابد. با کاهش اندازه ی تبخیر-تعرق، نیاز خالص آبیاری نیز تا پایان قرن حاضر کاهش می یابد، اما در هر دوره ی زمانی با جابه جایی تاریخ کشت به سمت اواخر پاییز، بر مقدار آن افزوده می شود.

به منظور بررسی اثر تنش آبی بر روی تبخیر - تعرق و شاخص های تولید گیاه گندم زمستانه، آزمایشی در ناحیه مشهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل نه تیمار در سه تکرار اجرا شد. تیمار اول بر اساس آبیاری کامل در تمامی مراحل رشد گیاه (تیمار شاهد)، شش تیمار بر اساس قطع آب به ترتیب در مراحل مختلف رشد جوانه زنی، پنجه زنی، ساقه دهی، گل دهی، دانه بندی و رسیدگی دانه گیاه گندم و دو تیمار باقی مانده نیز بر اساس کاهش یکسان میزان آب داده شده به میزان 20 و 60 درصد در طول فصل رشد انتخاب و به صورت کرتی آبیاری شدند. با استفاده از معادله بیلان آبی مقادیر تبخیر - تعرق واقعی گیاه در تیمارهای مختلف آزمایشی تعیین شدند. تنش آبی سبب شد تا تبخیر - تعرق گیاه نتواند پس از خاتمه دوره تنش به حد تبخیر - تعرق پتانسیل برسد. افزون بر این تنش آبی همچنین سبب کاهش مقادیر ضریب گیاهی و نمایه سطح برگ شد. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین مقادیر عملکرد دانه، شاخص برداشت، راندمان مصرف آب و اجزا عملکرد در تیمار شاهد و سایر تیمارهای آزمایشی در سطح 5 درصد وجود داشت. همچنین نتیجه شد که تنش آبی در مراحل دانه بندی و گل دهی گیاه گندم زمستانه از طریق کاهش وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله بیش از تعداد سنبله در واحد سطح بر عملکرد تاثیر داشته است.

در این مقاله نتایج به کارگیری سه روش تجربی برآورد تبخیر و تعرق مرجع (ماکینک، پرایستلی- تیلور، و هارگریوز) در مناطق نیمه خشک تنسیف الحوض (مرکز مراکش) گزارش شده است. معادله پمن مانتیث که به وسیله FAO استاندارد شده است برای ارزیابی نتایج سه روش به کار رفته است. داده های به دست آمده تبخیر و تعرق مرجع و بر اساس روش ضریب گیاهی برای برآورد نیاز آبی گندم زمستانه به کار رفت و نتایج با مقادیر اندازه گیر شده تبخیر و تعرق با استفاده از روش ادی کوواریانس مورد مقایسه قرار گرفت. درحالی که روش های پرستلی تیلور و ماکینک تبخیر و تعرق را به ترتیب به میزان بیست و هیجده درصد کم برآورد کرده است. اما پس از تعدیل پارامترهای فرمولهای یاد شده مقادیر کم برآورد روش ها به میزان نه و چهار درصد تقلیل یافت که نشان می دهد بهبود قابل توجهی در برآورد مقادیر اصلی به میزان %55 و %76 صورت گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.